ارزیابی کیفیت و قیمت تمام¬شدۀ نهال در نهالستان¬های دولتی و خصوصی (مطالعۀ موردی: نهال¬های بنه و صنوبر در نهالستان¬های زاغه و کلانتری استان لرستان)

هدف این بررسی ارزیابی کیفیت و قیمت تمام‌شدۀ تولید نهال در دو نهالستان دولتی (نهالستان زاغه) و خصوصی (نهالستان کلانتری) استان لرستان در یک دورۀ یکساله (آبان 1386 تا آبان 1387) بود. به این منظور‏، نهال‌های بنه (با تکثیر نسبتاً مشکل از طریق بذر) و صنوبر (با تکثیر نسبتاً آسان از طریق قلمه) تولیدی هر دو نهالستان برای ارزیابی انتخاب شدند. برای ارزیابی کیفی، ابتدا ویژگی‌های نهال استاندارد (با کیفیت مناسب) برای هر دو گونه تعریف گردید و در مرحلۀ بعد، استاندارد بودن یا نبودن نهال‌های تولیدی با استفاده از نمونه‌برداری تصادفی ارزیابی شد. سپس، تعداد و نوع نهال‌های تولیدی این دو نهالستان و نیز کلیۀ هزینه‌های صرف‌شده در این دورۀ مشترک از دفاتر حسابداری نهالستان‌ها استخراج شد. با توجه به اینکه کلیۀ هزینه‌های ثابت و متغیر در سطح نهالستان صورت می‌گیرد، مقدار هزینۀ اختصاص‌یافته به نهال‌های بنه و صنوبر در این دوره با استفاده از نسبت‌گیری سطح (برای هزینۀ اجارۀ زمین) و تعداد (برای دیگر هزینه‌ها) برآورد شد. در نهایت، قیمت تمام‌شدۀ هر اصله نهال استاندارد بنه و صنوبر در دو نهالستان محاسبه شد. نتایج نشان داد که شاخص کیفیت نهال‌های بنه و صنوبر (درصد نهال‌های استاندارد) در نهالستان خصوصی کلانتری به‌ترتیب 5/3 و 2/1 برابر نهالستان دولتی زاغه است. نتایج همچنین روشن ساخت که قیمت تمام‌شدۀ هر اصله نهال بنه (24058 ریال) و صنوبر (17365ریال) در نهالستان دولتی زاغه به‌ترتیب 3/9 و 6/23 برابر قیمت تمام‌شدۀ نهال‌های بنه (2207ریال) و صنوبر (735ریال) تولیدی در نهالستان خصوصی کلانتری بود. عواملی مانند نحوۀ مدیریت فضای نهالستان و وسایل و ماشین‌آلات، مقدار تولید و درصد نهال‌های استاندارد می‌توانند بخشی از تفاوت قیمت تمام‌شدۀ نهال در دو نهالستان را توضیح دهند. انجام پژوهش‌هایی از این دست به‌ویژه در نهالستان‌های دولتی، می‌تواند به بهبود مدیریت و کارایی کیفی و مالی نهالستان‌ها کمک نماید.